De Lugubere Geschiedenis van de Galgenberg en Kitskensberg

De Galgenberg is niet zomaar een berg: het is een plek met een roemrucht en luguber verleden, die fungeerde als de executieplaats van Roermond. Door de eeuwen heen zijn hier talloze mensen, schuldig en onschuldig, ter dood gebracht.

Het ontstaan van de Galgenberg
Al in de vroege middeleeuwen, nog voor het jaar 1410, werden op de Galgenberg doodvonnissen voltrokken. Het was destijds gebruikelijk om executies aan de rand van een gemeente uit te voeren, bij voorkeur nabij een belangrijke weg. Dit zorgde ervoor dat de afschrikwekkende aanblik van de executies de reizigers en inwoners herinnerde aan de strenge straffen die hen te wachten stonden als ze de wetten overtraden.

De ligging van de Galgenberg
De Galgenberg lag strategisch aan de Gelderse kant van de grens tussen de hertogdommen Gelre en Gulik. De weg die ten zuidoosten van de berg liep, vormde de grens tussen deze twee hertogdommen en stond bekend als de Scheidingsweg. De berg lag ook aan twee belangrijke handelsroutes: de weg naar de middeleeuwse stad Keulen en de weg naar Heinsberg. Op oude kaarten is te zien dat de weg vanaf de stad Roermond zich splitste bij de Galgenberg in de huidige Herkenbosscherweg (die vroeger overging in de Keulsebaan) en de Heinsbergerweg.

De keuze voor de locatie van de Galgenberg was dan ook niet toevallig. Reizigers die vanuit Keulen of Heinsberg de stad binnenkwamen, werden meteen geconfronteerd met de executieplaats en begrepen wat hen te wachten stond als ze zich niet aan de regels hielden. De Galgenberg functioneerde zo als een afschrikmiddel en een herinnering aan de autoriteit van het gerecht.

De Galgenberg als plaats van executie
Op de Galgenberg werden vonnissen voltrokken door ophanging. De veroordeelden bleven na hun executie nog lange tijd aan de galg hangen, als afschrikwekkend voorbeeld "ter leering en vermaeck" van de voorbijgangers. Dit gebruik wordt bevestigd door een archiefstuk uit 1724 waarin wordt gesproken over de "Kitsenberg omtrent de Kapelle in ’t Zand". Het woord "kitsen" verwijst in het Limburgs dialect naar lijken in een vergevorderde staat van ontbinding. Na verloop van tijd vielen de lichamen uiteen en bedekten de grond met rottende resten, wat een ondraaglijke stank veroorzaakte.

De oorsprong van het "Oude Kerkhof" en de "Kapel in ’t Zand"
Wanneer de lijken niet langer bruikbaar waren voor hun afschrikwekkende functie, werden de overblijfselen begraven op het “Hooge Oude Kerkhof”, ten noorden van de Galgenberg. Dit kerkhof lag aan de schaduwzijde van de heuvel, een plaats waar de zon nooit scheen – perfect voor de rustplaatsen van misdadigers, want zij mochten niet in het licht worden begraven.

Vlak bij de Galgenberg werd vóór 1785 ook een joodse begraafplaats gesticht. De Joden, die door de eeuwen heen vaak vervolgd en onderdrukt waren, kozen afschrikwekkende locaties voor hun begraafplaatsen om de graven te beschermen. Het feit dat de graven van criminelen en de joodse begraafplaats zich naast elkaar bevonden, droeg bij aan de legendarische status van dit lugubere stukje Roermond.

Geschreven door: Leon van Kessel

Foto: Het Galgenveld van Amsterdam in 1795.
Titel: "Wintergezicht aan de Volewijk, met enkele toeschouwers bij de galgenput".
Geschilderd door: Gerrit Lamberts - Stadsarchief Amsterdam